آنمی پرنیشیوز نوعی کم خونی خطرناک است که در اثر برخی بیماری های داخلی و به دنبال کمبود ویتامین B12 و فولیک اسید ایجاد میشود. این بیماری در نژاد های آسیایی کمتر از سایر افراد مشاهده میشود. شمال اوروپا بیشترین آمار ابتلا به این نوع کم خونی را دارند. این بیماری در سن 70 تا 80 سالگی بیشترین سن شیوع را دارد. به طور کلی کمتر از 10% افراد زیر 40 سال به آنمی پرنیشیوز مبتلا میشوند. از هر 10/000 نفری که در انگلستان زندگی میکنند 12 نفر به این بیماری مبتلا هستند.
احتمال ابتلای زن ها به پرنیشیوز 1.6 برابر مردان است ولی امید به زندگی زن ها بعد از ابتلا به این بیماری بیشتر از مردان است. این بیماری ارتباط فراوانی با بیماری های خود ایمنی نظیر دیابت نوع یک، هاشیموتو و …دارد. افراد گیاهخوار مطلق نیز ممکن است در اثر کمبود شدید ویتامین b12 به این بیماری مبتلا شوند.
در ادامه و در سایت بیمار سلامت به برسی کامل علائم ، علت ها، درمان و پیشگیری از آنمی پرنیشیوز میپردازیم:
مکانیسم ایجاد
این بیماری به هر علتی که اتفاق افتاده باشد با کمبود b12 و یا فولیک اسید(B9) همراه است. این دو ویتامین وظیفه مهمی در تقسیمات سلولی دارند و کمبود آنها میتواند تمام سیستم های بدن را درگیر کند.
در واقع آنمی پرنیشیوز به علت یکی از عوارض کمبود ویتامین b12 و فولیک اسید(B9) است. از آنجایی که سلول های مغز استخوان با سرعت بیشتری نسبت به سایر سلول های بدن تقسیم میشود اولین علامت کمبود ویتامین b12 از مغز استخوان شروع میشود و آنمی پرنیشیوز را ایجاد میکند. این بیماری ممکن است در اثر اختلال در جذب این ویتامین ها و یا در اثر عدم دریافت میزان کافی B12 یا B9 ایجاد شود. بیماری های مختلفی از جمله سلیاک، گاستریت، الکلیسم و … میتواند جذب این ویتامین ها را کاهش دهند.
علائم آنمی پرنیشیوز
بیشتر علائم این بیماری به دنبال کاهش توانایی مغز استخوان در تولید گلبول های قرمز و سفید ایجاد میشود. مهمترین یافته آزمایشگاهی در مورد این بیمار، پان سیتوپنی است( پان سیتوپنی به معنای کاهش همزمان تعداد گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت است.) مهمترین علائم آنمی پرنیشیوز شامل موارد زیر است:
- بی حالی
- افزایش ضربان قلب( تاکی کاردی)
- سردی اندام ها
- عدم تحمل سرما
- رنگ پریدگی
- ریزش مو
- عفونت های مکرر( به علت کاهش نیروی دفاعی بدن)
- کبودی های بی دلیل در نقاط مختلف بدن( در اثر کاهش تعداد پلاکت ها و افزایش خطر خونریزی ایجاد میشود.)
- زبان صاف و ملتهب
- اسهال
- خستگی شدید
- خواب آلودگی( فرد حس میکند خستگی اش با خوابیدن برطرف نمیشود_ یکی از مهمترین علائم کم خونی است)
- تاخیر در رشد( در بچه ها مشاهده میشود)
- کاهش توان جنسی
علائم آنمی پرنیشیوز به طور کلی با بسیاری از علائم کم خونی( آنمی) ناشی از کمبود آهن یک سان است. اما تاثیر کمبود ویتامین b12 و B9 بر سایر ارگان های بدن میتواند علائم سیستماتیک( عمومی) ایجاد کند که در سایر انواع آنمی مشاهده نمیشود. آنمی پرنیشیوز معمولا با دارو درمانی کاملا برطرف میشود. ولی اگر کمبود B12 بسیار شدید باشد و عواض عصبی را در بدن ایجاد کرده باشد ممکن است نتایج منفی این آثار تا حدودی پا برجا بماند که شامل اختلال در حرکت، تلو تلو خوردن و کاهش رفلاکس ها میباشد.( مهم ترین دارویی که برای درمان کم خون مگلوبلاستیک( یا همان آنمی پرنیشیوز )استفاده میشود آمپول b12 و فولیک اسید است).
علت پرنیشیوز
علت این بیماری کاهش سطح B12 و یا فولیک اسید است. کمبود این ویتامین ها میتواند در اثر کاهش جذب آن ها و یا به علت عدم مصرف آن ها میباشد. پس از کاهش شدید مقدار B12 در بدن، تقسیمات سلولی مختل میشود و این اختلال در مغز استخوان خود را به شکل آنمی پرنیشیوز نشان میدهد. این بیماری یک کم خونی مهلک است که برخلاف انواع دیگر آنمی میتواند تمام اجزاء خونی را تحت تاثیر قرار دهد. به طور کلی بیماری های زیر میتوانند القاع کننده آنمی پرنیشیوز شوند.
- بیماری سلیاک
- گاسترت
- آکلرهدریا
- ایدز( به علت های نا معلوم در افراد مبتلا یه ایدز کمبود ویتامین b12 مشاهده میشود)
- کمبود فاکتور داخلی معده( فاکتور دارخلی پروتئینی است که مسئول حفاظت از b12 میباشد تا توسط اسید معده از بین نرود)
- افراد مبتلا به الکلیسم
- افرادی که قسمت و یا تمامی معده آنها برداشته شده است( مثلا به علت سرطان)
برخی وگان ها نیز در خطر جدی ابتلا به آنمی پرنیشیوز هستند.( وگان ها افرادی افراطی در مورد حفاظت از محیط زیست میباشند که به هیچ عنوان از منابع حیوانی استفاده نمیکنند. برخی از این افراد حتی از گیاهان که برای مصرف آنها باید از زمین جدا شوند(مانند تربچه، شلغم و..) را نیز مصرف نمیکنند) این افراد در صورت عدم استفاده از مکمل های B12 به آنمی پرنیشیوز مبتلا خواهند شد.
چه افرادی در معرض خطر هستند
آنمی پرنیشیوز در افرادی که دارای سایر بیماری های خود ایمنی هستند بیشتر مشاهده میشود. همچنین به دلایل نامعلومی 50% افراد مبتلا به آنمی پرنیشیوز دارای بیماری های مختلف غدد درون ریز هستند.(مانند کم کاری تیروئید)
اگر بخواهیم لیستی از افراد در معرض خطر تهیه کنیم افراد زیر در آن خواهند بود:
- بیماران مبتلا به ادیسون
- افراد مبتلا به ایدز
- کم کاری تیروئید(هیپوتیروئیدیسم)
- ویتیلیگو
- افراد مبتلا به کم کاری پاراتیروئید
- افرادی که عمل اسلیو معده انجام داده اند
- افراد مبتلا به دیابت نوع یک
- نوزادان نارس( در معرض کمبود فولیک اسید یا همان B9 هستند)
- نوزادانی که وزنی کمتر از 1.5 کیلوگرم دارند( در خطر کمبود B9)
کمبود فولات نیز میتواند موجب ابتلا به پرنیشیوز شود. احتمال ابتلا به کمبود فولات بیشتر است ولی معمولا این کمبود در حد ایجاد آنمی پرنیشیوز نمیباشد.
درمان آنمی پرنیشیوز
برای درمان این بیمار باید علت زمینه ای برطرف شود و همزمان با آن دارو درمانی نبز شروع شود. ولی در برخی موارد علت زمینه ای قابل برطرف کردن نیست و باید صرفا به دارو درمانی متکی باشیم.( مثلا در بیمارانی که فاکتور داخلی معده در آن ها تولید نمیشود برطرف کردن علت زمینه ای آنمی پرنیشیوز غیر ممکن است.)
درمان این بیماری گاه به ماه ها زمان احتیاج دارد تا سطح اجزاء خونی مجددا به حالت طبیعی خود بازگردد.
برای درمان آنمی پرنیشیوز از دارو های حاوی فولیک اسید، مکمل ها و یا قرص آهن و آمپول B12 استفاده میشود.( فرم خوراکی ویتامین B12 ممکن است در درمان این بیماری موثر نباشد.) در ادامه به برسی هر کدام از این دارو ها میپردازیم.
آمپول b12
این دارو اصلی ترین درمان آنمی پرنیشیوز است. استفاده از آمپول B12 بر فرم خوراکی آن ارجحیت دارد زیرا در بسیار ی از موارد ابتلا به پرنیشوز شاهد اختلال در جذب ویتامین b12 هستیم.( از این جهت نمیتوان از فرم خوراکی آن استفاده کرد.)
برای درمان کم خونی ( آنمی) پرنیشویز در مرحله اول آمپول B12 به صورت روزانه و تا 5الی7 روز تزرق میشود. در مرحله بعدی تزریق روزانه به تزریق هفتگی تبدیل میشود و فرد به مدت یک ماه باید هفته ای یک آمپول B12 تزریق کند. پس از اتمام این دوره ها تزریق این ویتامین باید تا آخر عمر به صورت ماهانه ادامه یابد.
قرص آهن
آهن ارتباط چندانی با ایجاد آنمی پرنیشیوز ندارد اما در درمان آن ممکن است برای روند تولید گلبول های قرمز موثر باشد. پس از برطرف شدن کم خونی( آنمی) دیگر احتیاجی به مصرف قرص آهن نمیباشد. آهن معمولا در ترکیب با سایر دارو ها تولید میشود مثلا قرص مولتی ماینرال، قرص آهن و فولیک اسید و …
مهمترین عارضه این دارو حالت تهوع و بی اشتهایی است. در صورت مشاهده این عارضه میتوان دارو را همراه با غذا مصرف کرد.( اما قرص آهن معمولا با معده خالی بهتر جذب میشود ولی در صورت مشاهده بروز مشکل ، میتوان آنرا با غذا های کم فیر مصرف کرد.)
فولیک اسید در درمان آنمی پرنیشیوز
کمبود فولیک اسید خود میتواند موجب ابتلا به آنمی پرنیشیوز شود ولی استفاده اصلی فولیک اسید در درمان کم خونی ( آنمی) پرنیشیوز به علت کاهش علائم کمبود ویتامین b12 است. این دارو میتواند به صورت ترکیبی با قرص آهن در بازار قابل تهیه باشد. معمولا پس از درمان آنمی پرنیشیوز مصرف این دارو نیز باید قطع شود. زیرا میتواند سبب مخفی شدن علائم کمبود B12 شود.
حرف آخر:
برخلاف بیشتر انواع کم خونی ، ابتلا به آنمی پرنیشیوز در بیشتر موارد ارتباطی با تغذیه ندارد و این بیماری معمولا در اثر اختلال در جذب ویتامین b12 ایجاد میشود. این بیماری خطرناک ترین نوع کم خونی های مزمن اکتسابی است و میتوان علاوه بر گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها را نیز تحت تاثیر