کاربامازپین یا همان تگرتول یکی از اصلی ترین و معروف ترین دارو ها ضد تشنج است. این دارو میتواند برای مشکلاتی نظیر درد عصب سه قلو و نیز بیماری دوقطبی نیز مصرف شود. کاربامازپین به صورت قرص های 200 و 400 میلی گرمی تولید میشود و بهترین زمان مصرف آنها پس از مصرف غذا میباشد. کاربامازپین میتواند عوارض گوناگونی داشته باشد ولی شایع ترین عارضه آن سرگیجه و خواب آلودگی است. این دارو در بیشتر موارد به تنهایی تجویز میشود و احتیاجی به درمان های ترکیبی ندارد.
در ادامه و در سایت بیمار سلامت به برسی کامل تر موارد مصرف ، منع مصرف ، تداخلات دارویی ، عوارض جانبی و جایگزین مناسب برای کاربامازپین میپردازیم.
موارد مصرف کاربامازپین
این دارو در اصل یکی از دارو های ضد تشنج میباشد ولی میتوان آنرا برای کاهش درد های ناشی از برخی اختلالات عصبی نیز تجویز کرد. به طور کلی موارد مصرف کاربامازپین ( یا همان تگرتول ) شامل موارد زیر است:
- صرع
- مانیا ( سرخوشی غیر عادی )
- اختلال شخصیتی دو قطبی
- درد های عصب سه قلو
- درد های ناشی از ام اس
- پیش گیری از تشنج در موارد آسیب های مغزی از جمله سکته مغزی ( البته در چنین مواردی مصرف فنیتوئین ارجحیت دارد.)
- دیابت بی مزه ( دیابت بی مزه در اثر اختلال در ترشح هورمون ضد ادراری ایجاد میشود )
کاربامازپین میتواند در انواع مختلف صرع مورد استفاده قرار گیرد اما به عنوان درمان اصلی در کنترل صرع کنونی و صرع تونیک کلونیک استفاده میشود. این دارو جزو دارو های جدید برای درمان اختلالات دوقطبی( bipolar disorder) میباشد. در بیمارانی با آسیب های مغزی حاد مانند سکته مغزی و یا ضربه مغزی که استفاده از فنیتوئین منع مصرف داشته باشد ، میتوان از کاربامازپین به عنوان جایگزین آن و برای جلوگیری از تشنج استفاده کرد.
موارد منع مصرف کاربامازپین
- نارسایی کبدی
- نارسایی کلیه
- سنگ صفرا
- بیماری آب سیاه ( گلوکوم )
- فشار خون
- لوپوس
- دوران بارداری و شیردهی
- مغز استخوان تضعیف شده
- حساسیت به دارو های ضد افسردگی و سایر دارو های ضد تشنج
- مشکلات قلبی ( از جمله بیماری های شریان های کرونری قلب )
موارد بالا مهمترین موارد منع مصرف کاربامازپین ( تگرتول ) میباشد. مصرف این دارو در دوران بارداری میتواند موجب اختلالات مغزی نخاعی نظیر اسپینا بیفیدا ( وجود شکاف در ستون فقرات جنین) شود. همچنین از آنجا که کاربامازپین میتواند در شیر مادر ترشح شود ، در دوران شیردهی نیز منع مصرف کامل دارد.
نحوه مصرف
برای کاهش عوارض گوارشی بهتر است این دارو همراه با غذا مصرف شود. مقدار مصرف کاربامازپین به نوع بیماری و شدت آن بستگی دارد. برای درمان درد های ناشی از ام اس و عصب سه قلو معمولا درمان با روزی نصف یک قرص کاربامازپین 200 ( تگرتول 200 ) شروع میشود. پس از مدتی معمولا مقدار آن را به یک قرص کامل افزایش میدهند.
برای درمان تشنج در بزرگسالان معمولا درمان با دوز 200 تا 400 میلی گرم در روز شروع میشود و به تدریج دوز آن را تا 800 الی 1200 میلی گرم در روز افزایش میدهند. ( به طور معمول ممکن است برای کنترل و درمان صرع در بزرگسالان قرص کاربامازپین 400 دو یا حداکثر سه بار در روز تجویز شود)
لازم به ذکر مجدد است بهترین زمان برای مصرف کاربامازپین یا همان تگرتول هنگام وعده های غذایی است. این کار میتواند عوارض گوارشی ناشی از مصرف دارو را کاهش دهد.
عوارض کاربامازپین
- خواب آلودگی و بی حالی
- اختلال در فکر کردن
- اختلال در حفظ تعادل
- سردرد و سرگیجه ( از شایع ترین عوارض کاربامازپین است و معمولا در اوایل درمان مشاهده میشود. )
- التهاب ملتحمه چشم ، تاری دید ، آب مروارید
- داشتن حالت تهاجمی و پرخاشگری
- گرفتگی شکم ، تهوع ، اسهال و در برخی موارد یبوست ( جزء عوارض شایع کاربامازپین میباشد. )
- خشکی دهان
- احتباس ادرار ، کاهش حجم ادرار مخصوصا در شب ها
- یرقان ، التهاب و نارسایی کبد( در مصرف طولانی مدت کاربامازپین مشاهده میشود. )
- کهیر و خرش پوست ( در 3% بیماران مشاهده میشود. )
- حساسیت به نور ، ریز مو ، ظهور لکه های قرمز روی پوست
- تیروئید کم کار
- التهاب پانکراس
- سرکوب مغز استخوان و کاهش پلاکت ها و گلبول های سفید
- نارسایی کلیه
- آریتمی قلبی ( بر هم خوردن نظم ضربان قلب )
موارد بالا عوارض احتمالی طی درمان با کابامازپین میباشند اما بیشتر آنها در اثر مصرف طولانی مدت دارو ایجاد میشوند. عوارض شایع این دارو شامل مشکلات گوارشی و خواب آلودگی و سرگیجه است که در هنگام شروع درمان بیشتر دیده میشود. لازم به ذکر است کاهش سطح هوشیاری و دو بینی میتواند ناشی از افزایش سطح پلاسمایی کاربامازپین و مسمومیت دارویی باشد. مسمومیت دارویی برخی اوقات به علت تداخلات دارویی و برخی اوقات به علت مصرف بیش از حد دارو ایجاد میشود.
قبل از شروع درمان با کاربامازپین لازم است از بیمار آزمایش خون و نوار قلب اخذ شود تا از عوارض قلبی و اختلالات خونی ناشی از کاربامازپین جلوگیری شود. تکرار آزمایش خون و آزمایشات کبدی و چکاپ قلبی هر چند ماه یک بار لازم است.
تداخلات دارویی کاربامازپین
کاربامازپین ( تگرتول ) میتواند از طریق افزایش و کاهش اثر سایر دارو ها موجب تداخلات دارویی شود . مهمترین دارو هایی که میتواند با کاربامازپین تداخل ایجاد کنند شامل داروهای ضد بارداری ، دارو های ضد افسردگی و سایر دارو های ضد تشنج است.
کاربامازپین میتواند اثر دارو های زیر را کاهش دهد
- لاموتریژن
- اکس کاربازپین
- رهاکین ( والپروات سدیم )
- اولانزاپین
- ریسپریدون
- آلپرازولام
- سیکلوسپورین
- دارو های ضد بارداری
- سیتالوپرام
- دونیپزیل
- وارفارین
کاربامازپین میتواند اثر دارو های زیر را افزایش دهد و خطر مسمومیت دارویی را افزایش دهد
- لیتیوم کربنات
- وراپامیل
- اسپیرامایسین
- وازوپرسین
طی درمان با کاربامازپین اثر دارو های ضد بارداری کاهش میابد لذا باید از سایر روش های جلوگیری از بارداری استفاده کرد.
مسمومیت دارویی
مسمومیت دارویی با کاربامازپین میتواند به علت اختلالات کبدی ، تداخلات دارویی و یا مصرف مقادیر زیاد دارو ایجاد شود. به طور کلی مسمومیت دارویی با کاربامازپین (تگرتول)میتواند شامل علائم زیر باشد:
- تنگی نفس
- دوبینی
- کاهش سطح هوشیاری
- آریتمی ( اختلال در نظم ضربان قلبی )
- واکنش های شدید پوستی
برای جلوگیری از مسمومیت های دارویی انجام آزمایشات دوره ای برای کنترل عملکرد کبدی یک امر ضروری است. همچنین در سالمندان و یا بیمارانی که عملکرد کبدی ضعیف دارند بهتر است از سایر دارو ها استفاده شود.
جایگزین قرص کاربامازپین
پیدا کردن یک جایگزین مناسب برای کاربامازپین یا همان تگرتول نیازمند آگاهی کامل نسبت به وضعیت بالینی فرد دارد. در بسیاری از موارد قطع مصرف کاربامازپین و جایگزین کردن آن با سایر دارو ها میتواند بسیار خطرناک باشد لذا قبل از تغییر دارو باید حتما در مورد آن با پزشک خود صحبت کنید. ما در این قسمت فقط به مقایسه انواع دارو های مورد استفاده در درمان صرع و اختلالات دوقطبی که میتوانند اثرات مشابه کاربامازپین داشته باشند صحبت میکنیم.
در ادامه این مقاله به برسی فنوباربیتال ، فنی توئین ، والپارات سدیم ( رهاکین ) میپردازیم.
رهاکین و کاربامازپین
رهاکین یا والپاروات سدیم یکی از دارو های ضد تشنج است که میتواند مانند کاربامازپین اما با مکانیسم اثر متفاوت در درمان مانیا و اختلالات دوقطبی نیز مورد استفاده قرار گیرد. این دارو را میتوان در انواع مختلفی از صرع استفاده کرد. به نظر میرسد رهاکین نسبت به کاربامازپین عوارض کبدی بیشتر داشته باشد و همچنین امکان افزایش وزن و طاسی در اثر مصرف رهاکین نسبت به بسیاری از دارو های ضد تشنج بیشتر است. رهاکین را مخصوصا در درمان اختلالات دوقطبی و مانیا استفاده میکنند اما میتواند در برخی موارد به عنوان جایگزینی برای کاربامازپین نیز باشد. ( البته لازم به ذکر است که قطع کردن یک داروی ضد تشنج یا جایگزین کردن آن با سایر دارو های ضد تشنج باید با احتیاط فراوان همراه باشد. )
مقایسه فنی توئین و کابامازپین
فنی توئین نیز یکی از دارو های مهم در کنترل و درمان صرع میباشد. فنی توئین را معمولا به عنوان خط اول درمانی برای پیشگیری از وقوع و یا تکرار تشنج به کار میبرند. این دارو بر خلاف کاربامازپین در درمان اختلالات دوقطبی و مانیا چندان موثر نیست. فنی توئین به عنوان اولین خط درمانی برای پیشگیری وقوع تشنج در بیمارانی با آسیب های مغزی از جمله سکته مغزی حاد استفاده میشود. در صورتی که امکان استفاده از فنی توئین وجود نداشته باشد میتوان کاربامازپین را به عنوان جایگزین استفاده کرد. البته لازم به ذکر است اگر بیمار قبلا تحت درمان با فنی توئین بوده است جایگزین کردن سایر دارو ها میتواند خطرناک باشد و باید با احتیاط کامل همراه باشد. فنی توئین در بیماران قلبی مخصوصا اگر آریتمی های قلبی داشته باشند منع مصرف دارد و باید با سایر دارو ها جایگزین شود.
فنوباربیتال و کاربامازپین
فنوباربیتال یکی از دارو های قدیمی و پر کاربرد در درمان انواع صرع است. این دارو خاصیت رخوت زایی و خواب آوری بیشتری نسبت به سایر دارو های ضد تشنج دارد. فنوباربیتال در بیماری های روانشناختی استفاده نمیشود و در برخی موارد حتی منع مصرف دارد. فنوباربیتال نیز میتواند در بیشتر انواع تشنج همانند سایر دارو های ضد تشنج عمل کند و جایگزین خوبی برای سایر دارو های ضد تشنج شود.
.
.
پایان مقاله
.
تهیه شده در سایت بیمار سلامت
