سکته چیست ؟ به طور کلی به قطع خونرسانی به یک عضو که معمولا در اثر لخته میباشد را سکته میگویند. سکته مغزی به قطع خون رسانی مغز میگوید. این قطع خون رسانی بیشتر اوقات به واسطه گیر کردن لخته در یکی از عروق مغز میباشد ، اما میتواند در اثر خونریزی در مغز نیز ایجاد شود.
قطع جریان خون مغزی میتواند موقت یا برای همیشه باشد. این بیماری در مردان و سیاه پوستان بیشتر مشاهده میشود و بیشترین سن شیوع آن بعد از 50 سالکی است. مهمترین موضوعی که جهت پیشگیری از ابتلا به سکته مغزی باید در نظر داشت کنترل فشار خون است.
در ادامه و در سایت بیمار سلامت به موارد از جمله: برسی علائم ، علت های ، انوع و درمان های مختلف سکته مغزی میپردازیم.
علائم سکته مغزی
علائم این بیماری کاملا مشهود است و تشخیص آن در بسیاری از موارد آسان میباشد. آشنایی با این نشانه ها بسیار مهم است. زیرا باعث تشخیص زود هنگام این بیماری و جلوگیری از تشکیل ناتوانی میشود. علائم این بیماری در نوع ایسکمی(توقف جریان خون) و هموراژیک(خونریزی) تقریبا یکسان میباشد. علائم سکته مغزی شامل :
- سر درد های ناگهانی
- تاری دید یا از دست دادن بخش یا همه ی بینایی
- بی حسی و سنگین شدن نیمی از بدن
- فرد قادر به غنچه کردن لب ها نمیباشد.
- قادر به در آوردن زبان نمیباشد.
- لبخند یک طرفه است. یعنی در یک طرف صورت فرد هیچ انقباضی دیده نمیشود.
- عدم تعریق در یک طرف بدن
- توانایی صحبت کرد از بین میرود
- تلو تلو خوردن در هنگام راه رفتن
- استفراغ جهنده (در سکته هموراژیک دیده میشود.)
لازم به ذکر است شما در بسیار از اوقات تمام علائم سکته مغزی را به صورت همزمان در یک فرد نمیبینید. متاسفانه در برخی اوقات خود فرد از وضعیتی که در آن قرار دارد بی خبر است و متوجه تغیرات بالا نیست. در برخی مواقع نیز فرد میداند که چه اتفاقی برای وی افتاده اما قادر به صحبت کردن نیست. لذا باید اطرافیان فرد در مورد علائم سکته مطلع باشند.
لذا اگر با فردی روبرو شدید که توانایی ایستادن نداشت، قادر به حرکت بخشی از بدن خود نبود ، و نمیتوانست در مورد اتفاقی که برایش افتاده است صحبت کند. اولین موضوعی که به ذهنتان میرسد ، سکته مغزی باشد. و اگر علائمی دال بر سکته نداشت به فشار خون ، افت قند و یا حتی بالا بودن قند شک کنید. میتوانید از فرد بخواهید دهان خود را غنچه کند و یا فوت کند افرادی که دچار سکته مغزی شده اند معمولا توانایی این کار را ندارند.
چگونه از روی علائم بالینی به وجود سکته مغزی در خود و دیگران پی ببریم :
1.اگر در مهمانی بودید یا در اتوبوس ، رستوران ، کافه و یا هر جای دیگری و دیدید طرف مقابل شما ناگهان شروع به گفتن حرف های بی معنی کرد. یا خنده ی روی صورتش یک طرفه بود و یا ناگهان از سردرد شکایت کرد. از او بخواهید که فوت کند ، لب های خود را غنچه کند ، هر دو دست را بالا بیاورد. اگر هر کدام از کار های بالا را نتوانست انجام دهد سریعا او را به بیمارستان ببرید .این ممکن است نشانه سکته مغزی باشد…
2. اگر فردی را دیدید که قادر به صحبت نیست و حرکات بدنش مختل شده ، حس درد را در نقاط مختلف بدن مانند دست ها ، پا ها و صورت با چنگول گرفتن برسی کنید. اگر دیدید مثلا علیرغم ایجاد یک تحریک دردناک فرد یکی از دست ها و پا های خود را برای دوری از این پاسخ دردناک نمیکشد. و از شما دور نمیکند سریعا فرد را به بیمارستان ببرید.
3.اگر سردرد ناگهانی ، سنگین شدن نیمی از بدن و یا سردی یک طرف بدن در شما رخ داد. سریعا قبل از از کار افتادگی بدن سعی کنید کمک بخواهید.
انواع سکته مغزی
به طور کلی به سه نوع گذرا(TIA)و هموراژیک (در اثر خون ریزی در مغز ایجاد میشود.) و سکته مغزی ایسکمیک (در اثر وجود لخته خون یا چربی ایجاد میشود.)تقسیم میشود. در زیر هریک از انواع سکته مغزی توضیح داده شده است :
سکته مغزی گذرا
این بیماری در اثر قطع خون رسانی به صورت موقت به بافت مغز پدید می آید. و میتواند از چند ثانیه تا چند دقیقه به طول انجامد. شناخت کامل سکته مغزی گذرا بسیار حائز اهمیت است چون معمولا قبل از ایجاد سکته اصلی پیش می آید و بهترین پیش آگاهی برای جلوگیری از سکته مغزی میباشد.
نشانه سکته گذرا
در این حالت علائمی از جمله تاری دید یا از بین رفتن بینایی برای یک مدت کوتاه یا از بین رفتن تعادل و عدم توانایی در تکلم برای چند دقیقه یا چند ثانیه ممکن از اتفاق افتد. همچنین اختلال ناگهانی در سایر حواس بدن از جمله شنوایی و لامسه به صورت موقت میتواند نشانه سکته گذرا باشد و خبر از سکته اصلی میدهد. سکته گذرا ممکن است حتی از چند ماه قبل از وقوع سکته اصلی را گوش زد کند و در واقع اصلی ترین زنگ هشدار برای ابتلا به سکته اصلی میباشد.)
سکته هموراژیک
این حالت در اثر خونریزی مغزی ایجاد میشود. درمان آن از انواع دیگر سخت تر است و معمولا مرگ و میر بیشتری دارد. خوشبختانه این حالت تنها 15 درصد موارد ابتلا به سکته را تشکیل میدهد. سکته ای که در افراد جوان ایجاد میشود معمولا از نوع سکته مغزی هموراژیک ایجاد میشود که معمولا در اثر آنوریسم ها مغز ایجاد میشود.
سکته مغزی ایسکمیک
این بیماری در مردان و پس از سن 50 سالگی بیشتر به چشم میخورد. علائم آن بارز است و به راحتی تشخیص داده میشود. در صورت رسیدگی فوری ، سکته مغزی ایسکمیک یا کاملا بهبود میابد یا نقص های جزئی ایجاد میشود.
سکته مغزی قریب الوقوع را بشناسید!!!!
اگر علائمی مانند: سردرد ناگهانی ، از دست دادن بینایی یا بی حسی در اندام ها و از دست دادن قدرت تکلم ناگهانی برای مدت کوتاهی از چند ثانیه تا چند دقیقه میتواند علائم هشداری برای سکته گذرا و در راه بودن سکته مغذی اصلی باشد. اگر سابقه چنین علائمی را تجربه کرده اید حتما به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
فرد ممکن است قبل از سکته مغزی ایسکمیک ، یک یا چندبار علائم فوق را در طول چند ساعت و یا حتی چند ماهه و هر بار برای چند ثانیه یا چند دقیقه تجربه کند. این علائم زنگ خطر سکته مغزی هستند. اگر قبل از وقوع سکته به وجود آن پی برد به راحتی میتوان از وقوع سکته مغزی جلوگیری کرد.
علت های سکته مغزی
سکته مغزی را میتوان به علت های بسیاری ربط داد یکی از مهم ترین این علت ها سن میباشد. ولی علت های این بیماری هنوز به طور کامل شناخته شده نیست. در پزشکی مغز را قاره تاریک میدانند چراکه بسیار پهناور ولی ناشناخته است. فشار خون، دارو های ضد بارداری ،دیابت و برخی مشکلات مربوط به عروق مهمترین علت های سکته مغزی هستند. که در ادامه به برسی و تاثیرات هر کدام میپردازیم.
فشار خون
مهمترین بیماری و علت زمینه ای برای ابتلا به سکته فشار خون است. فشار خون بالا میتواند هم باعث سکته مغزی ایسکمیک( قطع خون رسانی به مغز) و هم سکته هموراژیک(خونریزی مغزی) شود. فشار خون میتواند باعث آسیب به دیواره عروق و به دنبال آن تشکیل پلاک ( به هم پیوستن پلاکت ها) در داخل عروق شود. و همچنین میتواند باعث ترکیدن عروق داخل مغز شود که این حالت دقیقا در هنگام به اوج رسیدن فشار خون به وجود میاید.
علاوه بر موارد گفته شده در فشار خون های بالا درمان سکته مغزی نیست با مشکل مواجهه میشود.
دیابت
مرض قند یا همان دیابت (مادر تمام بیماری ها ) یکی از بزرگترین دشمن های انسان است. تقریبا در تمام بیماری ها رد پای دیابت مشاهده میشود.
یکی از عوارض دیابت آسیب به عروق است که میتواند باعث شکننده شدن عروق ، و نیز افزایش شانس ابتلا به فشار خون و ایجاد لخته در بدن میشود. وقتی مرض قند و فشار خون باهم در یک فرد پیدا شود زنگ خطر سکته مغزی و قلبی در بدن به صدا در میاید.
دارو های ضد بارداری
دارو های ضد بارداری و به طور کلی تمامی دارو های استروئیدی میتواند شانس ابتلا به انواع سکته ها را افزایش دهند. این دارو ها همچنین یکی از علت های اصلی ابتلا به فشار خون هستند. راه کار ها غیر دارویی زیادی برای جلو گیری از بارداری وجود دارد. اما به علت در دسترس بودن قرص های ضد بارداری و ارزان بودن آن ، برخی خانواده ها آن را به یک راه کار همیشگی تبدیل کرده اند. (که در نهایت کل خانواده باید تاوان آن را بدهند.) برای ظهور عوارض این دارو ها دهه ها وقت لازم نیست و در مدتی بسیار کوتاه تر از آنچه فکر کنید عوارض آن گریبان گیر شما خواهد شد. (به قول دکتر ناصری : خانوم ها خودشونو در گیر روش های جلوگیری از باداری نکنن ، مردا وقتی بدونن قراره خرج یکی دیگرم بدن خودشون به فکر پیشگیری میوفتن 🙂
مشکلات قلبی
اریتمی های قلبی( نامنظم بودن ضربان قلب) میتوانند باعث ایجاد لخته در قلب شود. و پمپ شدن این لخته ها سمت مغز میتواند باعث ایجاد سکته مغزی شود. لازم به ذکر است مهمترین خطری که افراد دارای آریتمی ((مخصوصا آریتمی دهلیزی)) را تهدید میکند ، سکته مغزی است. جهت مقابله با این مشکل اکیدا توصیه میشود داروهای خود را به طور منظم مصرف کنید و از قطع ناگهانی آن خودداری کنید. ( افراد مبتلا به آریتمی های قلبی معمولا لازم است از دارو های ضد لخته نظیر وارفارین استفاده کنند.)
مشکلات عروق
مشکلاتی نظیر (َAVM) و آنوریسم های داخل جمجمه ای نیز ازجمله مهمترین علت های سکته مغزی در جوانان است.((AVMدر هم تنیدگی و بد شکلی در عروق است که علت ژنتیکی دارد و بیشترین نگرانی مرتبط با آن در مورد سکته هموراژیک است…آنوریسم نیز نوعی ضعف در دیواره عروق است و یکی از عوامل ایجاد کننده آن فشار خون بالا میباشد.))
سایر عوامل مرتبط با سکته مغزی
مصرف داروها یی مانند آمفتامین ، دارو های ضد انعقاد ، سیگار و کوکائین و نیز بیماری DVT ( ترومبوز عروق عمقی. ) و نیز وجود لخته در سایر نقاط بدن ، میتوانند باعث ایجاد سکته مغزی شوند.
عوارض سکته مغزی
عوارض سکته مغزی در بسیاری از موارد برطرف میشود و عوارض این بیماری میتواند موقت باشد. اگر سکته ایسکمیک باشد و خیلی زود به آن رسیدگی شود میتوان با برقراری مجدد خون رسانی مغز آن را درمان کرد. در این حالت میتوان علائم را در ظرف 24 از بین برد. اما گاهی به علت وسیع بودن لخته ، خونریزی مغزی ، و یا تشخیص دیر هنگام توسط اطرافیان این بیماری میتواند عوارض گوناگونی بجا بگذارد. این علائم نیز میتوانند با توان بخشی ، تمرین ، و انگیزه دادن به بیمار تا حد زیادی برطرف شود.
به طور کلی در موارد حاد و درمان نشده سکته مغزی میتواند عوارضی از جمله اختلال در تکلم ، ناتوانی در حرکت و خشکی مفاصل را ایجاد کند.
ناتوانی در حرکت
این حالت معمولا یک طرفه است. اگر سکته مغزی کامل باشد ناتوانی در حرکت ممکن است برای تمام عمر با فرد باقی بماند. اما با روش هایی میتوان تا حدود زیادی بهبود پیدا کند و حتی در موارد بسیار زیادی بر طرف شود. از جمله این درمان ها میتوان به فیزیوتراپی و توان بخشی اشاره کرد .تشویق شدن از طرف اطرافیان برای استفاده فرد از سمت سالم خود و اراده فرد برای طی کردن روند درمانی ، در بهبودی فرد بسیار موثر است.
لازم به ذکر است که در سکته مغزی یک طرفه ، سمت سالم مغز میتواند با تمرین مداوم تا حدودی وظایف نیمه آسیب دیده را انجام دهد. شواهد زیادی حتی از بهبود کامل فرد با انجام روش های توان بخشی وجود دارد. , و صبر ، پشت کار و تمرین مستمر کلید موفقیت در این روش است.((روند ایجاد یک بیماری زمان زیادی برده پس قرار نیست 50 سال اشتباه کنیم و بخوایم در عرض5 ساعت همه چیو جبران کنیم. این موضع در سکته مغزی نیز صدق میکند و برای درمان آن و بهبود عوارض ناشی از سکته ، صبر و پشتکار لازم است.))
اختلال در گفتار
بسته به اینکه سکته در کدام سمت و کدام نقطه از بدن اتفاق افتاده باشد ، انواع مختلفی از اختلالات گفتاری به وجود میاید. این حالت نیز با گفتار درمانی تا حدودی برطرف میشود. در برخی مواقع فقط لرزش صدا و بریده بریده حرف زدن باقی میماند و فرد برای بر قراری ارتباطات مشکلی نخواهد داشت.
خشکی مفاصل
این حالت نیز به علت بی تحرکی فرد پیش میاید. همانطور که گفته شد انجام ورزش و فعالیت در حد توان یکی از مهمترین اقدامات درمانی و برای از بین برد و یا پیشگیری از عوارض سکته مغزی استفاده میشود. انجام فیزیوتراپی و توانبخشی در پیشگیری و درمان خشکی مفاصل بسیار مهم است.
درمان های سکته مغزی
تا اینجا فقط از عوارض و تهدیدات و مشکلات پیش روی فردی که در گیر سکته مغزی است صحبت کردیم. حالا نوبت میرسه به امید دادن و امیدوار کردن این افراد. درمان های بسیاری برای سکته مغزی وجود دارد برخی از آنها چنان اثر گذار هستند که تغیرات ایجاد شده در فرد در عرض چند ساعت باور نکردنی است. نوع درمان های سکته مغزی بستگی به نوع سکته و شدن آن دارد . به طور کلی درمان های این بیماری شامل استفاده از دارو های مختلف از جمله دارو های ضد انعقاد ، پلاسمینوژن بافتی ( T-PA ) و فیزیوتراپی و جراحی اشاره کرد. در ادامه به برسی اختصاصی هرکدام از این روش های درمانی میپردازیم:
t-PA
T-PA یا همان پلاسمینوژن بافتی معروف ترین دارو در درمان سکته مغزی در ساعات اولیه است. T-PA یک داروی حل کننده لخته است و میتواند جریان خون مغز را مجددا بر قرار کند و عوارض ناشی از سکته را به طور کامل برطرف کند. اما برای تزریق T_PA نباید بیشتر از سه ساعت از وقوع سکته گذشته باشد. متاسفانه این دارو در تمام افراد قابل استفاده نمیشود زیرا استثنا های بسیاری برای تزریق T_PA وجود دارد. از جمله مهمترین شرایط مصرف T-PA میتوان به موارد زیر اشاره کرد
- باید سن فرد بالا تر از18 سال باشد
- فشار خون باید پاین تر از 185/110باشد
- نباید خونریزی فعال و یا مشکوک در فرد وجود داشته باشد
- عدم وجود سکته قلبی و مغزی طی سه ماه گذشته
- طی 48 ساعت گذشته هپارین دریافت نکرده باشد
- PT نباید بیشتر از 15 ثانیه و INRنباید بیشتر از1.7 باشد
- بیمار نباید در دوران شیر دهی باشد و از آخرین زایمان باید بیشتر از 30 روز گذشته باشد.
فیزیوتراپی
مهمترین درمان پس از سکته مغزی کامل که عواض آن تثبیت شده است فیزیوتراپی میباشد که بسیار موثر است. برای نتیجه گرفتن از فیزیوتراپی فرد زمان لازم است و فر باید صبر پیشه کند
جراحی سکته مغزی
جراحی سکته مغزی معمولا برای درمان سکته های همواراژیک ( ناشی از خونریزی ) استفاده میشود. اگر ناحیه ای که دچار خونریزی شده است درست زیر جمجمه باشد میتوان آنرا با خطرات کم خارج کرد. اما اگر خونریزی در لایه های زیرین باشد معمولا نمیتوان کار جندانی برای خارج کردن خون و بند آوردن خونریزی انجام داد. خونریزی های زیر جمجمه ای ( ساب دورال ) اگر چه با سرعت بیشتری میتواند باعث کاهش سطح هوشیاری شوند و خطرات بیشتری به دنبال دارند. اما درمان آنها راحت تر است. متاسفانه بیشتر سکته های مغزی همورازیک ، ناشی از خونریزی در قاعده مغز و در حلقه ویلیس هستند و روش های جراحی برای درمان آنها شکست میخورد. (این خونریزی ها معمولا شدید هستند و دسترسی به آنها دشوار میباشد.)
دارو های ضد انعقادی
هپارین ، وارفارین و A.S.A از جمله مهم ترین دارو های مورد استفاده در درمان و پیشگیری از سکته مغزی هستند. همچنین A.S.A را میتوان برای پیشگیری از بروز سکته استفاده کرد. در بسیاری از اوقات پزشکان برای افراد بالای 50 سال که در معرض خطر سکته باشند ، مصرف این دارو را 2 یا 3 بار در هفته تجویز میکنند.
وارفارین
وارفارین را میتوان در درمان و کنترل سکته مغزی ایسکمیک استفاده کرد. این دارو یک داروی ضد انعقاد است و میتواند از تشکیل لخته جلوگیری کند. وارفارین معمولا شروع اثر کندی دارد و 36 تا 48 ساعت زمان لازم دارد تا اثرش شروع شود. لذا معمولا در فاز حاد سکته مغزی به عنوان خط اول درمان تجویز نمیشود. وارفارین در کنترل و جلوگیری از تکرار مجدد سکته میتواند بسیار موثر باشد اما متاسفانه تداخلات دارویی فراوانی دارد. لذا از وارفارین نمیتوان در بسیاری از شرایط و بیماری ها استفاده کرد.
پیشگیری از سکته مغزی
همانطور که گفتیم دیابت و فشار قلبی از اصلی ترین علت های سکته مغزی هستند. لذا اولین قدم برای کنترل این بیماری کنترل فشار خون و نیز کنترل دیابت است. داشتن یک رژیم غذایی مناسب و نیز داشتن تحرک و ورزش از جمله مهمترین عواملی هستند که در پیشگیری از فشار خون و دیابت استفاده میشود.
در صورت مبتلا بودن به فشار خون و دیابت نسبت به ادامه روند درمانی خود و کنترل فشار و قند خون مصمم باشید.
حرف آخر : سکته مغزی مهمترین علت ناتوانی در جهان است. آشنایی مردم با علائم این بیماری میتواند باعث تشخیص زود هنگام بیماری و جلوگیری از ایجاد ناتوانی شود. لذا آشنایی تمام مردم با علائم این بیماری گام بزرگی در راستای سلامت جمعیت است.
ما در این مطلب تمام تلاش خود را کردیم که بدون بزرگ نمایی و ایجاد ترس بی مورد در باره این بیماری و نیز دادن راه کار های درمانی برای بیمارانی که با آن درگیر هستند شما عزیزان را با سکته مغزی آشنا کنیم.
در صورت هرگونه سوالی در مورد انواع دارو ها و بیماری ها میتواند در اینجا و یا در شبکه های اجتمایی از ما بپرسید.
گرد آوری شده در سایت بیمار سلامت
گرد آورنده گروه تحقیقاتی هیرو
