یکی از آنتی بیوتیک های پرکاربرد در است که بر روی باکتری های گرم منفی هوازی بیشترین تاثیر را دارد. جنتامایسین یک آنتی بیوتیک باکتریوساید ( کشنده باکتری) متعلق به دسته آمینوگلیکوزید ها است. این دارو با آمیکاسین، نئومیسین استروپتوماسین و … هم خانواده است. این دارو تنها به صورت آمپول ، قطره و پماد تولید میشود و فرم خوراکی ندارد.
در ادامه و در سایت بیمار سلامت به برسی موارد مصرف ، منع مصرف ، نحوه مصرف ، عوارض جانبی معایب و مزایا و مقایسه جنتامایسین با سایر آنتی بیوتیک ها میپردازیم.
موارد مصرف
این دارو برای نابود کردن باکتری های هوازی گرم منفی تاثیر میگذارد و بر روی باکتری های بی هوازی تاثیر چندانی ندارد. این آنتی بیوتیک در صورتی که به تنهایی تجویز شود میتواند برای درمان عفونت ادراری موثر باشد. ولی میتوان از تجویز آن با سایر آنتی بیوتیک ها در درمان سایر بیماری ها ازجمله عفونت لیستریوسیس، عفونت های دستگاه گوارش، سوزاک و … استفاده شود. اما به طور کلی آنتی بیوتیک های آمینوگلوکوزیدی از جمله جنتامایسین برای درمان عفونت های ادرار درمان انتخابی هستند. این دارو ها میتوانند بدون تغییر در در ادرار دفع شوند. این موضوع آنها را برای استفاده در عفونت کلیه ، عفونت مثانه و به طور تمامی عفونت های ادراری موثر کرده است.
جنتامایسین همچنین در برای درمان سندرم منیر به صورت تزریق داخل گوش استفاده میشود. به طور کلی میتوان این دارو را در موارد زیر مصرف کرد:
-
- عفونت ادراری
-
- عفونت گوش
-
- اسهال های خونی ناشی از شیگلا
-
- سندرم منیر
-
- عفونت چشمی ( از قطره جنتامایسین استفاده میشود .)
-
- سینه پهلو
-
- عفونت خون
-
- عفونت کیسه صفرا
-
- تب خرگوش
-
- برخی از انواع آندوکاردیت ( عفونت آندوکارد قلب )
-
- برخی از انواع پنومونی ( عفونت ریه )
-
- مننژیت لیستریایی ( عفونت لایه مننژ مغز که منشاء آن باکتری لیستریا میباشد.)
-
- طاعون
-
- عفونت های بیمارستانی ( مخصوصا عفونت های تنفسی ناشی از ونتیلاتور )
در ادامه به برسی موارد منع مصرف و نحوه مصرف جنتامایسین میپردازیم.
موارد منع مصرف
- جنتامایسین باید در افراد مسن با احتیاط مصرف شود زیرا تصفیه کلیوی در این افراد پایین تر است.
- مصرف این دارو در افرادی که نقص عملکرد کلیوی دارند ، ممنوع است.
- این دارو میتواند موجب صدمات جدی به جنین شود لذا در دوران بارداری نباید مصرف شود. ( اما در دوران شیردهی میتواند بی خطر باشد. )
- مصرف جنتامایسین در صورت حساسیت به سایر دارو های آمینوگلیکوزیدی از جمله آمیکاسین ، نئومیسین و … ممنوع است.
بهتر است در صورت درمان بلند مدت با این دارو سطح پلاسمایی آن اندازه گیری شود و یا سرعت تصفیه ی کلیوی قبل از شروع درمان اندازه گیری شود.
نحوه مصرف جنتامایسین
نحوه مصرف این دارو به نوع بیماری و فرم دارو بستگی دارد. در عفونت های چشمی از قطره های حاوی جنتامایسین به صورت 1 تا 2 قطره هر چهر ساعت استفاده میشود. آمپول این دارو معمولا بر اساس وزن بیمار و معمولا 1.5 تا 2 میلی گرم به ازای هر کیلو وزن بدن به صورت وریدی و به صورت منقسم در سه دوز ( سه بار در روز ) تجویز میشود. و حداکثر دوز دارو در 24 ساعت نباید از 5 میلی گرم به ازای هر کیلو وزن بدن بیشتر باشد. ( مثلا اگر فرد 80 کیلو باشد میتوان حداکثر 160 میلی گرم دارو یا به عبارت دیگر دو آمپول جنتامایسین را به فرد تزریق کرد. ولی کل مقدار دارو نباید بیشتر از 5 آمپول در 24 ساعت باشد.) در صورت تزریق وریدی این دارو باید به صورت آهسته و بعد از رقیق کردن در 100 تا 50 سی سی سرم نمکی و یا قندی انجام شود. گاهی جنتامایسین به صورت عضلانی و معمولا یک بار در روز و برای چهار روز متوالی به عنوان یک درمانی کمکی تجویز میشود. تجویز عضلانی این دارو معمولا دردناک است و میتواند درد خفیف تا متوسطی برای چند روز ایجاد کند.
عوارض جنتامایسین
به طور آمینو گلوکوزید هایی از جمله جنتامایسین دارای سمیت کلیوی و گوش هستند. مسمومیت کلیوی ایجاد شده توسط این دارو ها معمولا بعد از قطع دارو برطرف میشود. مصرف این دارو در نارسایی کلیوی منع مصرف دارد. جنتامایسین میتواند در گوش ها باعث اثراتی مانند کاهش شنوایی، وز وز گوش و عدم تعادل شود که به اتوتوکسیک( مسمومیت گوش) معروف است. در صورتی که اتوتوکسیک ایجاد شود باید مصرف دارو را قطع کرد. علائم اتوتوکسیک شامل سر گیجه، عدم تعادل، کاهش شنوایی و حتی ناشنوایی است که در برخی موارد برای همیشه پا برجا میمانند.
عوارض جنتامایسین بیشتر گریبان گیر افراد مسن با اختلال عملکرد کلیوی میشود. برای جلوگیری از این موضوع باید در این افراد دوز درمانی را کاهش داد. به طور کلی شایع ترین عوارض جنتامایسین شامل بثورات پوستی ، سردرد ، سرگیجه و تب است اما میتواند عوارض زیر را نیز به همراه داشته باشد:
-
-
کاهش فشار خون
-
-
-
تهوع و استفراغ
-
-
-
تاری دید
-
-
-
مور مور شدن اندام ها
-
-
-
کهیر و خارش پوست
-
-
-
سوزش چشم ها
-
-
-
ترومبوسیتوپنی (کاهش تعداد پلاکت ها )
-
-
-
گرانولوسیتوپنی
-
-
-
لوکوپنی
-
سرکوب تنفسی( نادر است و در اثر بلوک عصبی عضلانی ایجاد میشود)
- نارسایی کلیوی
-
به طور کلیبرای کاهش این عوارض از جنتامایسین و سایر دارو های هم خانواده آن ( آمیکاسین، نئوماسین و …) نباید به مدت طولانی استفاده کرد.
مکانیسم اثر
این دارو از دیواره باکتری ها عبور کرده و در ساخت پروتئین های آنها اختلال ایجاد میکند. برخی از باکتری ها دارای دیواره ی ضخیم هستند که جنتامایسین و برخی دیگر از دارو های مشابه آن مانند آمیکاسین توانایی عبور از این دیواره را ندارند. برای درمان این باکتری ها میتوان از انواع دیگر آمینوگلوکوزید ها نظیر استرپتومایسین استفاده کرد. برخی از اوقات برای افزایش تاثیر جنتامایسین آنرا با سایر دارو های آنتی بیوتیک ترکیب میکنند.
برخی موارد نیز باکتری ها آنزیمی دارند که میتواند جنتامایسین و سایر آمینوگلوکوزید ها را تجزیه کند. برای نابودی این باکتری میتوان از سایر دارو ها استفاده کرد. در ادامه به برسی مزایا و معایب جنتامایسین میپردازیم.
مزایای جنتامایسین
مزیت استفاده از این دارو و به طور کلی سایر هم خانواده های آن مانند آمیکاسین ، تداخلات دارویی کمتر با سایر آنتی بیوتیک ها است. این دسته دارویی را میتواند با دسته های دیگر نظیر پنی سیلین ها استفاده کرد. همچنین از مزایای جنتامایسین تاثیر بهتر آن در مقایسه با سایر هم خانواده هایش نظیر آمیکاسین است.
معایب جنتامایسین
این دارو و سایر دارو های هم خانواده آن میتوانند باعث مسمیت کلیوی و اتوتوکسیک( مسمومیت گوش) شوند. این دارو تنها بر روی باکتری های گرم منفی هوازی( مانند باکتری های مسئول عفونت ادراری و …) اثر میگزارد. همچنین در برخی از مواد باکتری ها نسبت به جنتامایسین مقاوم شده اند و باید از سایر دارو های هم خانواده آن مانند آمیکاسین استفاده کرد. اما به طور کلی سمیت کلیوی و گوشی ، بزرگ ترین معایب جنتامایسین و سایر دارو های آمینوگلیکوزیدی محسوب میشود.
مقایسه جنتامایسین با سایر آنتی بیوتیک ها
جنتامایسن برخلاف پنی سیلین ها میتواند تا حدودی بر روی عفونت های ناشی از باکتری های استافیلوکوکی موثر باشد. جنتامایسین در مقایسه با بیشتر داروهای هم خانواده اش سمیت بیشتری دارد. آمیکاسین در مقایسه با جنتاماسین قدرت کمتری ولی طیف اثر بیشتری دارد. از آمیکاسن میتوان در عفونت های مقاوم به جنتامایسین استفاده کرد.
به طور کلی داروهای خانواده آمینوگلوکوزیدی نظیر آمیکاسین ، توبرامایسین و جنتامایسین را میتوان به عنوان داروی کمکی و درمان ترکیبی با سایر دارو ها استفاده کرد. این داروها معمولا با بسیاری از آنتی بیوتیک ها دیگر سازگار هستند و میتوانند باعث افزایش قدرت و طیف اثر آنها شوند.
متاسفانه جنتامایسین و سایر آمینوگلوکوزید ها دارای سمیت زیادی بر روی عصب شنوایی و کلیه ها هستند. این موضوع باعث محدود شدن استفاده از آنها شده است. همچنین طول مدت درمان با این داروها باید کمتر از 7 روز باشد. امروزه آنتی بیوتیک های دسته آمینوگلیکوزیدی نظیر جنتامایسین ، توبرامایسین و آمیکاسین تنها برای درمان عفونت های مقاوم که به سایر دارو ها پاسخ نمیدهند استفاده میشود. یکی دیگر از معایب این داروها عدم امکان مصرف خوراکی آنها است.( زیرا در اسید معده غیر فعال میشوند. )
باکتری های مقاوم به جنتامایسین
- استافیلو کوک ها
- استرپتوکوک پنومونیه
- کلوستریدیوم تتانی
- کلستریدیوم بوتولینوم
باکتری های مقام به این آنتی بیوتیک بسیار زیاد هستند و به طور کلی میتواند شامل انواع باکتری های بی هوازی باشد.
باکتری های حساس به جنتامایسین
اشریشیاکولی( در عفونت کلیه ، عفونت مثانه و به طور کلی انواع عفونت های ادراری یافت میشود. این باکتری در حالت عادی در روده انسان زندگی میکند و با ما هم زیستی دارد.)
- انتروباکتریوم: این باکتری ها نیز میتوانند باعث عفونت ادراری و عفونت مثانه شوند.
- پروتئوس: میتواند باعث عفونت زخم ها، عفونت خون و عفونت ادرای شود.
- سراشیا: باعث عفونت ادرای و ریوی و خون میشود.
- کلبسیلا پنومونیه: باعث عفونت ریه ها میشود.
- شیگلا : میتواند موجب عفونت های گوارشی و اسهال خونی شود.
- لیستریا : میتواند باعث منزیت شود.
- و…
در صورت تمایل برای مطالعه در مورد( عفونت ادراری )روی آن کلیک کنید.
سایر دارو های مرتبط
پایان
گردآوری شده توسط گروه مطالعاتی هیرو
ناشر:سایت بیمار سلامت
