پانکراتیت یا همان التهاب پانکراس یک اختلال شدید است که میتواند با خطرات جدی و حتی تهدید کننده حیات بیمار همراه باشد. این بیماری به دو نوع حاد و مزمن تقسیم میشود. مهمترین علت پانکراتیت حاد بیماری های صفراوی و مهمترین علت نوع مزمن آن اعتیاد به الکل است. مهمترین علائم این بیماری دردهای حاد و شدید شکمی و سفت شدن شکم است. برای تشخیص پانکراتیت از آزمایشات آمیلاز و لیپاز ، سی تی اسکن و سونوگرافی است. از داروهایی مانند میپریدین ، پنتوپرازول ، رانتیدین و در شرایط حاد از جراحی برای کنترل و درمان التهاب پانکراس استفاده میشود. خطرناک ترین عارضه التهاب پانکراس ( لوزالمعده ) سندرم دیسترس تنفسی ( سخت شدت تنفس ) است که باید از آن پیشگیری شود.
در ادامه و در سایت بیمار سلامت به برسی تمامی علائم ، علت ها ، روش های تشخیص و درمان التهاب لوزالمعده یا همان پانکراتیت میپردازیم.
انواع پانکراتیت
همانطور که گفته شد این بیمار به دو نوع حاد و مزمن تقسیم میشود. پانکراتیت حاد شروع ناگهانی دارد و یک وضعیت اورژانسی به حساب می آید که باید هرچه سریع تر مداوا شود. پانکراتیت مزمن یک التهاب پیشرونده در پانکراس ( لوزالمعده ) میباشد که در آن بافت پانکراس به مرور از بین میروند و جای آنرا یک بافت فیبروزه میگیرد. نوع مزمن این بیماری میتواند تا مدت ها خاموش بماند. در ادامه به برسی کامل تر این دو بیمار میپردازیم.
پانکراتیت حاد
این بیماری علائم بسیار شدید و بارزی دارد و یکی از وضعیت های اورژانسی پزشکی است که میتواند تهدید کننده زندگی فرد باشد. در پانکراتیت حاد التهاب ممکن است تنها محدود به خود پانکراس باشد و یا حتی میتواند به بافت های دیگر نیز نفوذ کند. از آنجایی که پانکراس ( لوزالمعده ) حاوی آنزیم های بسیار زیادی برای هضم کردن پروتئین ، چربی ، کربوهیدرات و … است ، در نوع بسیار شدید التهاب پانکراس ، این عضو شروع به هضم کردن خود میکند که در این حالت علاوه بر پانکراس بافت های اطراف نیز تخریب میشوند.
پانکراتیت مزمن
در پانکراتیت مزمن ( التهاب مزمن پانکراس ) شاهد یک التهاب پیشرونده پانکراس هستیم که میتواند با تخریب ساختمان و کارایی پانکراس همراه باشد. در التهاب مزمن پانکراس این عضو کارایی خود را از دست میدهد و قدرت هضم غذاها نیز کاهش میابد. میزان ابتلای افراد الکلی به پانکراتیت مزمن 50 برابر افراد معمولی است و در جوامع غربی اعتیاد به الکل مهمترین علت ابتلا به بیماری التهاب پانکراس میباشد.
علائم پانکراتیت چیست
این بیماری با علائم بسیار آشکاری همراه است که در نوع حاد و مزمن کمی باهم فرق دارند و از قرار زیر میباشند.
علائم پانکراتیت حاد
- درد های شدید شکمی
- تهوع و استفراغ
- تب
- افزایش ضربان قلب
- افت فشار خون
- کاهش صدا های روده ای
- سختی تنفس ( دیسترس تنفسی )
- یرقان
- اختلال در حافظه و کاهش هوشیاری
- کبودی در قسمت انتهایی پهلوها ( میتواند نشانه تخریب شدید پانکراس و خونریزی داخلی باشد.)
- خونمردگی و کبودی اطراف ناف
- کاهش سطح کلسیم خون
- افزایش قند خون
علائم پانکراتیت مزمن
- کاهش قابل توجه وزن
- درد های شدید در پشت و قسمت فوقانی شکم که میتواند آنقدر شدید باشد که با مخدر ها نیز تسکین نیابد
- اسهال های شدید که با مدفوع کف آلود و بد بو ( ناشی از دفع چربی ) همراه باشد
- رسوب کلسیم در پانکراس
علت التهاب پانکراس
پانکراتیت ( التهاب پانکراس ) میتواند علت های زیادی داشته باشد اما شایع ترین علت آن ، سنگ صفرا و مصرف الکل میباشد. اما به طور کلی علت التهاب پانکراس میتواند یک از موارد زیر باشد:
- عفونت و التهاب دوازدهه ( میتواند ناشی از زخم دوازدهه باشد.)
- زخم معده
- استعمال سیگار
- اعتیاد به الکل ( مهمترین علت پانکراتیت مزمن است.)
- عمل جراحی روی پانکراس یا اطراف آن
- سوء تغذیه
- مصرف بی رویه چربی و یا مصرف بسیار محدود چربی
- هیپرلیپیدمی ( بالا بودن چربی خون )
- داروهایی مانند ( قرص های ضد بارداری، کورتون ها و داروهای تیازیدی مانند هیدروکلرتیازید )
- بیماری های مجاری صفراوی و سنگ صفرا ( مهمترین علت پانکراتیت حاد )
تشخیص پانکراتیت
برای تشخیص پانکراتیت میتوان از روش های مختلف مانند آزمایش خون ، سونوگرافی ، سی تی اسکن و آزمون سکرتین پانکراس و آزمون تحمل گلوکز و پاراسنتز مایع صفاق استفاده کرد. در ادامه به برسی اختصاصی هر مورد میپردازیم.
سونوگرافی
سونوگرافی برای تشخیص کیست ها آ آبسه ها و میزان التهاب پانکراس ( لوزالمعده ) استفاده میشود. تشخیص اولیه پانکراتیت به وسیله سونوگرافی انجام میشود همچنین با سونوگرافی میتواند یک اطلاعات کلی و سریع و در عین حال قابل اعتماد در مورد وضعیت فرد به دست آورد. سی تی اسکن و رادیولوژی نیز میتواند به ما در تشخیص افتراقی التهاب پانکراس از سایر بیماری ها کمک میکند.
آزمایش پانکراتیت
برای آزمایش تشخیصی پانکراتیت از آزمایش خون ، و آزمایش ادرار استفاده میشود. در آزمایش خون این افراد میزان قند خون ، گلبول های سفید ،سطح آمیلاز ، لیپاز و بیلی روبین افزایش میابد و سطح کلسیم خون کاهش میابد. در آزمایش ادرار این افراد شاهد وجود گلوکز در ادرار میباشیم. همچنین آمیلاز در ادراری نیز مانند سرم افزایش میابد.
آزمون سکرتین و تحمل گلوکز
این مورد برای تشخیص پانکراتیت مزمن به کار میرود و برای تعیین میزان تخریب بافتی و میزان عملکرد پانکراس انجام میشود. در آزمون سکرتین میزان بی کربنات ترشحات پانکراس اندازه گیری میشود و اگر میزان آن کمتر از 8mEq/Lباشد تشخیص التهاب مزمن پانکراس داده میشود.
درمان پانکراتیت
برای درمان پانکراتیت از انواع روش های دارویی ، جراحی ، آندوسکوپی استفاده میکنند. انتخاب هر روش بسته به نوع و شدت التهاب پانکراس دارد. در ادامه به تفسیر مختصر هر روش میپردازیم.
درمان دارویی
روش های دارویی برای کنترل ترشحات پانکراس و بیشتر برای کنترل و پیشگیری از عوارض پانکراتیت مزمن استفاده میشوند. مهمترین داروی مورد استفاده در این بیمار شامل موارد زیر است:
- سایمتدین: برای کاهش فعالیت های پانکراس و کاهش ترشح اسید معده و میتواند به عنوان یک دارو در خط اول درمانی استفاده شود.
- پنتوپرازول : اثر مشابه سایمتدین دارد اما مکانیسم اثر آن متفاوت است و در شرایطی که سایمتدین و دارو های مشابه آن آثر گذار نباشند از پنتوپرازول استفاده میشود.
- امپرازول : اثری همانند پنتوپرازول دارد.
- تغذیه وریدی : بخش مهمی از درمان در بیماران مبتلا به پانکراتیت حاد به شمار میرود.
- مورفین و هیدرومورفن: برای تسکین درد از آن استفاده میشود
جراحی پانکراتیت
روش جراحی معمولا برای درمان پانکراتیت مزمن و پیشرفته استفاده میشود. از این روش برای رفع انسداد مسیر صفرا ، بند آوردن خونریزی ، برداشتن سنگ صفرا و یا ایجاد مسیر جدیدی برای خروج ترشحات پانکراس نیز استفاده میشود. قبل از آنجام جراحی لازم است که وضعیت فرد پایدار شود و معمولا در مرحله اول درمان پانکراتیت ، از روش های دارویی و حمایتی استفاده میشود.
آندوسکوپی
یکی از روش های مورد استفاده برای برداشتن سنگ صفرا و رفع انسداد های مجاری پانکراس میباشد. آندوسکوپی یکی از روش های موثر در درمان پانکراتیت صفراوی ( ناشی از سنگ صفرا ) به شمار میرود. ( این روش معمولا در حالت های خفیف التهاب پانکراس قابل استفاده است.)
پیشگیری از التهاب پانکراس
مهمترین گام برای پیشگیری از التهاب پانکراس ( پانکراتیت ) ، حذف علت های زمینه ای است. مهمترین اقداماتی که جهت پیشگیری از این بیماری میتوان انجام داد شامل موارد زیر است:
- ترک مصرف الکل
- ترک سیگار
- داشتن یک رژیم غذایی متعادل از نظر چربی
- اجتناب از مصرف دارو های ضد بارداری خوراکی ( میتوان از سایر روش های ضد بارداری استفاده کرد.)
- پیشگیری از سنگ صفرا ( در صورت ابتلا به سنگ صفرا نسبت به درمان سریع آن اقدام کنید.)
برای پیشگیری از التهاب پانکراس مهمترین اقدام ترک مصرف الکل و درمان سنگ صفرا میباشد زیرا سنگ صفرا مهمترین علت نوع حاد پانکراتیت و مصرف الکل مهمترین علت نوع مزمن آن است.
پایان مقاله
گرد آوری شده توسط گروه مطالعاتی و تحقیقاتی هیرو
ناشر: سایت بیمارسلامت
