بتامتازون

بتامتازون یکی از معروف ترین داروهای دسته کورتون ها میباشد. این دارو عمدتا برای کاهش التهاب و علائم آلرژی استفاده میشود. اما از آن برای نارسایی غده فوق کلیه( آدرنال) و برخی از انواع جوش ها نیز استفاده میشود. این دارو به صورت قرص ، آمپول، قطره و پماد تولید میشود. عوارض جانبی بتامتازون به طول مدت درمان با این دارو بستگی دارد. به طوری که در درمان های کوتاه مدت، عوارض آن شامل افزایش فشار خون، بی قراری، افزایش قند خون و بی خوابی است. اما درمان های بلند مدت، میتواند عوارض جانبی شدیدی از جمله دیابت، زخم های گوارشی، نارسایی قلبی و … را داشته باشد.
در ادامه و در سایت بیمار سلامت به برسی تمامی موارد مصرف، منع مصرف، تداخلات دارویی و عوارض جانبی بتامتازون میپردازیم.

قرص، آمپول، قطره و پماد بتامتازون برای چیست ؟

• • قطره بتامتازون میتواند برای کاهش التهاب قرنیه و ملتحمه چشم که ناشی از آلرژی باشد استفاده شود. همچنین برخی از انوع قطره های این دارو برای التیام التهاب های گوش و علائم رینیت( از جمله خارش و آبریزش بینی نیز استفاده میشود.)

• • آمپول و قرص بتامتازون در نارسایی های غدده آدرنال( فوق کلیه) و تضعیف سیستم ایمنی در بیماران مبتلا به لوپوس و ام اس و اختلالات رماتیسمی استفاده میشود. آمپول این دارو معمولا به صورت عضلانی یا وریدی تزریق میشود ولی گاهی نیز به صورت تزریق داخل مفصل نیز استفاده میگردد.( برای مشکلات التهابی مربوط به مفاصل، رباط ها و … آمپول بتامتازون را داخل مفصل تزریق میکنند.)

• • پماد بتامتازون عمدتا برای التهاب های پوستی ناشی از واکنش های آلرژی استفاده میشود. اما گاهی نیز از آن برای بهبود یا درمان برخی از انواع جوش های پوستی نیز استفاده میشود. ( بتامتزون همچنین به صورت پماد های چشمی نیز تولید میشود که موارد مصرف آنها مشابه قطره این دارو است.)

موارد منع مصرف

بتامتازون در بیمارانی با عفونت های قارچی شدید و افرادی که سابقه حساسیت به سایر داروهای کورتون را دارند منع مصرف دارد. بتامتازن در موارد زیر باید با احتیاط مصرف شود:

• • دیابت
  • میاستنی گراویس( نوعی بیماری عصبی عضلانی)
  • اختلالات کبدی و کلیوی
  • پوکی استخوان
  • آب مروارید و آب سیاه
  • نارسایی های قلبی
  • کم کاری تیروئید
  • هیپرلیپیدمی ( چربی خون بالا )

تداخلات دارویی

خطرناکترین تداخل دارویی بتامتازون با دیگوکسین است که میتواند باعث افزایش خطر مسمومیت با دیگوکسین شود. بتامتازون میتواند باعث کاهش اثر ، فنی توئین، فنوباربیتال، ریفامپین و داروهای ضد دیابت شود. سایر تداخلات دارویی بتامتازن شامل موارد زیر است که میتواند باعث افزایش عوارض آنها شود

• • داروهای ادرار آور ( از جمله فروزماید و هیدروکلرتیازید )
  • داروهایی که به نوعی باعث دفع پتاسیم میشود از جمله آمفوتریسینB،آزلوسیلین، کاربنی سیلین، مزلوسیلین، تیکارسیلین
  • سایر کورتن ها ( از جمله دگزامتازون، پردنیزون و …)
  • داروهای شیمی درمانی

مقدار و نحوه مصرف قرص، آمپول، قطره و پماد بتامتازون

• • قطره بتامتازون _ نحوه مصرف این قطره، به نوع قطره و محل مورد استفاده بستگی دارد. برای التهاب چشمی از قطره چشمی اسفاده میشد که ابتدا یک الی دو قطره داخل چشم چکانده میشود و در صورت نیاز 1 الی 2 ساعت بعد مجددا یک قطره دیگر استفاده میشود. در صورت عدم پاسخ درمان هر 8 یا 12 ساعت یکبار مجددا یک قطره دیگر داخل چشم شکانده میشود. ( قطره را باید داخل پلک پایینی بچکانید)
    در صورت استفاده از قطره بتامتازون برای گوش، در هر بار استفاده میتوان حداکثر سه قطره دارو را داخل گوش بچکانید. اما دفعات استفاده از آن بسته به هدف درمانی متفاوت است.
  • پماد بتامتازون _در بزگسالان و کودکان بزرگتر از 12 سال، میتوانید دارو را روزی 1 یا 2 بار ناحیه آسیب دیده پوست بمالید.( در کودکان کوچکتر از 12 سال مصرف این دارو توصیه نمیشود)
  • قرص بتامتازون _ مقدار مصرف ممکن است بسته به نوع مشکل متفاوت باشد ولی در بزرگسالان به طور کلی به صورت روزانه 0.5 الی 5 میلی گرم در یک دوز واحد یا منقسم در چند دوز مصرف میشود. ( در کودکان مقدار مصرف این دارو باید بر اساس وزن آنها و ترجیحا توسط متخصص اطفال تنظیم شود.)
  • آمپول بتامتازون _ مقدار مصرف و نحوه مصرف( عضلانی یا وریدی)، به طول مدت درمان، نوع بیماری و ترکیب دارو بستگی دارد. ولی به طورکلی آمپول بتامتازون معمولی، به میزان روزانه 1 الی 2 آمپول به صورت عضلانی یا ورید قابل استفاده است.( طول مدت درمان باید کوتاه باشد.)

عوارض جانبی بتامتازون

عوارض جانبی این دارو به طول مدت درمان و تا حدودی فرم دارو( قرص، آمپول، قطره و پماد) بستگی دارد. به طور کلی بتامتازون در مصارف کوتاه مدت عوارض جانبی چندانی ندارد.( معمولا با عوارض احتمالی شامل تعرق، بی قراری افزایش فشار خون، تپش قلب، بیخوابی و افزایش قند خون همراه است که گذرا میباشند و پس از قطع دارو برطرف میشود.) اما در موارد مصرف طولانی مدت ممکن است با عوارض زیر همراه باشد:

• • زخم معده
  • سندرم کوشینگ و پر مویی
  • آب مروارید
  • فشار خون و نارسایی احتقانی قلب
  • دیابت
  • پوکی استخوان
  • تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت
  • احتباس و آب و ورم اندام هایی
  • کاهش پتاسیم ( هیپوکالمی )و افزایش سدیم خون

عوارض بالا معمولا در اثر مصارف طولانی مدت بتامتازون ایجاد میشوند و بیشتر آنها پس از قطع مصرف دارو نیز از بین نمیروند.

وضعیت مصرف بتامتازون در بارداری و شیردهی

بتامتازون در دوران بارداری منع مصرف نسبی دارد و باید حتما با مشورت پزشک و برسی وضعیت جسمانی تجویز شود.( رده C بارداری)
بتامتازون در داخل شیرمادر ترشح میشود لذا مصرف آن در مادران شیرده ، مخصوصا به صورت قرص و آمپول توصیه نمیشود.

توصیه های پزشکی

• • برای کاهش عوارض گوارشی بهتر است قرص بتامتازون را همراه با غذا مصرف کنید.
  • هر هفته باید وزن بیمار چک شود و از نظر وجود ادم برسی شود. 
  • طی دوره درمانی با این دارو باید مصرف نمک محدود شود  در صورت مصرف طولانی مدت بتامتازون، نباید دارو به صورت ناگهانی قطع شود.( باید طی حداقل یک هفته و به آرامی مقدار مصرف دارو کم و سپس قطع شود.)
  • افراد مبتلا به دیابت لازم است طی درمان با این دارو (مخصوصا به صورت آمپول و قرص)، حداقل یکبار در روز قند خون خود را چک کنند.
  • از استعمال پماد بتامتزون بر روی پوست سوخته، ساییده شده و نواحی پرینال خود داری کنید زیرا این کا سرعت جذب دارو و نیز عوارض پوستی آن را افزایش میدهد.

سایر داروهای مشابه

• • دگزامتازون
  • پردنیزولون
  • هیدروکورتیزون
  • متیل پردنیزولون

ناشر: مجله پزشکی بیمارسلامت