قرص آهن

آهن یکی از اصلی ترین مواد معدنی برای تولید گلبول های قرمز کار آمد میباشد. قرص آهن یکی از دارو های مهمی است که آهن را به شکل فرو در خود جای داده است و بیشترین فرم تجویزی داروهای حاوی آهن میباشد. این دارو میتواند به صورت ترکیبی با سایر دارو ها نیز تولید شود از جمله؛ فولیک اسید ، مولتی مینرال و هماتینیک.

قرص آهن اصلی ترین دارو برای درمان کم خونی و جلوگیری از آن در دوران بزرگسالی و دوران بارداری است.( در کودکان معمولا ا شربت های حاوی این دارو استفاده میکنند که دوز آهن موجود در آن کمتر است.) مهمترین عارضه این دارو حالت تهوع است.
آهن به صورت تزریقی نیز وجود دارد. اما به علت عوارض بیشتر آن و خطرات تزریق ، بیشتر از فرم خوراکی آن مانند قرص و شربت استفاده میشود.

موارد مصرف

مهمترین مورد مصرف قرص آهن استفاده آن در کم خونی( آنمی) و انواع بیماری های مرتبط با آن است. این دارو همچنین در شرایطی که نیاز بدن به آهن نیز افزایش یابد برای جلوگیری از آنمی تجویز میشود. به طور کلی قرص آهن یا مکمل های آن در شرایط زیر تجویز میشوند:

• بارداری
• آنمی پرنیشیوز
• آنمی همولیتیک ( یکی از اصلی ترین درمان های آن آهن است.)
• خونریزی های حاد و مزمن
• دخترانی که به تازگی وارد سن بلوغ شده اند
• افراد دیالیزی
• پس از زایمان
• در نوزادان( در نوزادان از شربت آن دارو استفاده میشود)
• افراد مبتلا به بیماری کم خونی داسی شکل( یا همان سیکل سل)

در دوران بارداری معمولا قرص آهن پس از سه ماهه اول شروع میشود زیرا ممکن است حالت تهوع را در سه ماه اول تشدید کند. همچنین در برخی موارد این دارو قبل از اقدام به بارداری شروع میشود و در سه ماهه اول به طور موقت قطع میشود.
علت اصلی آنمی پرنیشیوز کم بود فولیک اسید و ویتامین B12 است. ولی به علت نیاز آهن برای اصلاح کم خونی ناشی از آنمی پرنیشیوز ممکن است قرص آهن نیز به صورت درمان کمکی تجویز شود.
آنمی همولیتیک نیز به علت تخریب گلبول های قرمز ایجاد میشود و اصلی ترین دارو ی آن ترکیبات آهن از جمله قرص آهن است.

عوارض جانبی

بیشتر عوارض این دارو شامل عوارض گوارشی است و شامل موارد زیر میباشد:

1. کاهش اشتها
2. درد های شکمی
3. یبوست
4. حالت تهوع( مهمترین عارضه قرص آهن است)

همانطور که گفته شد این دارو عارضه چندانی ندارد و عوارض آن معمولا گوارشی است.

نحوه مصرف قرص آهن

این دارو باید با معده خالی مصرف شود و بهترین زمان مصرف آن قبل از صبحانه است. اما در صورت بروز حالت تهوع و عدم تحمل دارو با معده خالی ، میتوان آن را همراه با غذا های کم فیبر مصرف کرد.
غذا های پر فیبر مانند سبزیجات و حبوبات جذب آهن را مختل میکنند. پس از مصرف قرص آهن بهتر است به مدت چند ساعت از غذا های پر فیبر پرهیز شود.

توجه :
جذب آهن با سایر مواد معدنی دو ظرفیتی مانند کلسیم ، منیزیم و روی رقابت میکند و جذب آن محدود میشود. این در حالی است که تنها 5% تا 15% آهن خوراکی جذب بدن میشود. لذا قرص آهن و سایر ترکیبات آن نباید با لبنیات و سایر مینرال ها مصرف شود.

چای و قهوه ترکیبی به نام اگزالات دارند که میتواند با آنیون های دو ظرفیتی نظیر آهن و کلسیم ترکیب شود و از جذب آن ها جلوگیری کند. لذا چند ساعت قبل و بعد از مصرف قرص آهن از ترکیبات حاوی اگزالات نظیر چای ، قهوه، توت فرهنگی، کلم بروکلی و … خود داری کنید.

موارد منع مصرف

این دارو در مواردی که جذب آهن بیش از حد معمول بالا باشد نباید مصرف گردد. یکی از مهمترین این بیماری های اسفروسیتوز ارثی است. این بیماری میتواند منجر به جذب بیش از حد آهن و در نتیجه مسمومیت با آهن شود. قرص آهن در این بیماری نباید مصرف شود.

دارو های ترکیبی قرص آهن

انواع مختلفی از شربت ها، مکمل ها و قرص های آهن وجود دارد که با دارو های مختلفی از جمله فولیک اسید و ویتامین B12 و یا حتی ویتامین c ترکیب شده اند. این دارو ها همگی در درمان آنمی ها مختلف به کار میروند و موارد مصرف مشابه دارو های ساده دارند. مهمترین این دارو ها شامل موارد زیر است:

• فیفول( نمونه خارجی)
• فرودین( دارویی ترکیبی و خارجی است)
• سیندرال( از جمله دارو های وارداتی است)
• فروس گلیسین(نمونه ایرانی و خارجی آن تولید میشود)
• هماتیک( ایرانی و خارجی)

در ادامه به برسی دارو های ترکیبی قرص آهن و برند های مختلفی که اقدام به تولید این دارو ها کرده اند میپردازیم.

فیفول

این دارو از جمله دارو های ترکیبی قرص آهن است که از ترکیب 0.5 میلی گرم فولیک اسید و 150 میلی گرم فروس سولفات( یکی از ترکیبات آهن) و 45 میلی گرم آهن المنتال تولید شده است. فیفول نمونه خارجی برای قرص آهن ترکیبی است. این دارو برای درمان کم خونی های ناشی از فقر آهن و تا حدودی برای درمان آنمی همولیتیک مناسب است.

فرودین

این دارو نیز یکی از دارو های ترکیبی است. فرودین حاوی ویتامین B12 ، فولیک اسید ، ویتامین C و آهن است که به صورت کپسول تولید میشود. این دارو یک نمونه خارجی از دارو های مورد استفاده در درمان کم خونی است. کپسول فرودین ممکن است نسبت به نمونه های دیگر و اشکال دیگر قرص آهن بهتر تحمل شود.( منظور از تحمل بهتر عوارض گوارشی کمتر است)

سیندرال

یکی دیگر از دارو های ترکیبی وارداتی است. این دارو نیز از ترکیب ویتامین B12 ویتامین B6 ، فولیک اسید و آهن در قالب قرص تولید میشود. سیندرال نیز میتواند برای کم خونی همولیتیک ( آنمی همولیتیک )، کم خونی فقر آهن و. … استفاده شود.

فروس گلیسین

این دارو دارای نمونه های ایرانی و خارجی فراوانی است و به شکل کپسول تولید میشود. همانطور که گفته شد مهمترین عارضه قرص آهن حالت تهوع است دارو های مانند فروس گلیسین که به فرم کپسول تولید میشوند معمولا عوارض کمتری دارند. این دارو ها برای درمان کم خونی در بیمارانی که علائم گوارشی شدیدی پس از مصرف قرص آهن دارند میتواند مفید باشد.

هماتینیک

این دارو نیز به شکل کپسول تولید میشود. هماتینیک نسبتا آهن بالایی دارد و میتوان آن را در کم خونی های دوران بارداری، آنمی همولیتیک و کمبود آهن تجویز کرد. این دارو نیز از جمله دارو های ترکیبی است و فرم ایرانی و خاجی آن قابل تهیه میباشد. این دارو علاوه بر آهن حاوی فولیک اسید و ویتامین B12 نیز میباشد. هماتینیک نیز نسبت به قرص آهن معمولی میتواند بهتر تحمل شود به علاوه این دارو مقدار آهن بیشتری نسبت به قرص های آهن معمولی است.( این دارو میتواند حاوی 350 میلی گرم آهن باشد در حالی که دارو های معمولی بین 50 تا 75 میلی گرم آهن دارند.)

سوال های متداول در مورد قرص آهن

بهترین زمان مصرف قرص آهن کی است؟
همان طور که گفته شد بهترین زمان مصرف آهن صبح ها و با شکم ناشتا میباشد. ولی در صورت ایجاد حالت تهوع میتوان آن را با غذا مصرف کرد. مصرف این دارو با غذا های حاوی فیبر فراوان ممکن است جذب دارو را ناچیز کند. همچنین مصرف همزمان قرص آهن و لبنیات از جذب آهن جلوگیری میکند.

در بارداری مصرف آهن باید به چه شکل باشد؟
این دارو در سه ماهه اول بارداری به علت تشدید حالت تهوع و استفراغ معمولا تجویز نمیشود. دارو هایی که به شکل کپسول یا پوسته های آهسته رهش تولید میشوند نسبت به قرص آهن معمولی بهتر تحمل میشوند. این دارو ممکن است حتی قبل و بعد از بارداری نیز تجویز شود.

تفاوت قرص آهن خاجی و ایرانی چیست ؟
این دارو ها در واقع تفاوت چندانی باهم ندارند. برخی شرکت ها برای تولید دارو های انحصاری و افزایش قیمت آنها برخی ویژگی ها را به آن ها میدهد.( مثلا اضافه کردن ویتامین ها مختلف)
زمانی که یک شرکت اقدام به تولید یک داروی اختصاصی میکند قیمت آنرا نیز افزایش میدهد و این موضوع حتی در دارو های ایرانی نیز مشاهده میشود. اگر پزشک شما برای دوره درمانی شما یک داروی ساده و ایرانی را تجویز کرده است نیاز به قرص های خاجی نیست. در صورت عدم تحمل قرص های ساده میتواند از دارو خانه ها نمونه قرص های آهن با پوسته آهسته رهش یا کپسول های مخصوص را بخواهید. این پوسته ها و کپسول های مخصوص حالت تهوع ناشی از قرص های آهن معمولی را کاهش میدهد.

پایان

با تشکر فراوان از گروه مطالعاتی و تحقیقاتی هیرو

ناشر سایت بیمارسلامت